Κατανοώντας τα σήματα ηρεμίας των σκύλων.

 

Τι είναι τα σήματα ηρεμίας;

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως αν υπήρχε ένας κόσμος της γλώσσας του σώματος, οι σκύλοι θα ήταν οι αρχηγοί του. Αποκλεισμένοι από την ικανότητα της ομιλίας και με πολύ περιορισμένο φάσμα ομιλίας -όπως την γνωρίζουμε εμείς-, οι σκύλοι περιορίζονται στη γλώσσα του σώματός τους για να επικοινωνήσουν τόσο με τους ανθρώπους όσο και με σκυλιά και με ζώα άλλου είδους. Χρειάζεται όμως να είμαστε πολύ προσεκτικοί και παρατηρητικοί για να αναγνωρίσουμε τα σήματα αυτά. Ωστόσο, με λίγη εξάσκηση και βοήθεια, είναι δυνατό να μπορέσουμε να κατανοήσουμε αυτά που οι σκύλοι έχουν να πουν.

Είναι σημαντικό να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα σήματα που στέλνουν οι σκύλοι όταν βρίσκονται σε κατάσταση στρες, ώστε να μην τους πιέζουμε πέρα από τα όριά τους. Πολλές φορές στην συναναστροφή μας με σκυλιά αγνοούμε τα σήματα άγχους τους με αποτέλεσμα να τα πιέζουμε πάνω από το επίπεδο που αυτά μπορούν να διαχειριστούν, κάτι που ποτέ δεν θα έκανε ένας σοβαρός θετικός εκπαιδευτής, ειδικός στη συμπεριφορά του σκύλου. Συνήθως τα σήματα αυτά διαρκούν λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο και είναι δύσκολο για τον απλό παρατηρητή να προλάβει να τα αναγνωρίσει, σε αυτό βοηθάει πολύ η παρατήρηση οποιουδήποτε βίντεο που αναφέρεται σε σκύλους, σε αργή παρουσίαση και με κλεισμένη τη φωνή για να απομονώσουμε αυτό που έχουμε μάθει οι άνθρωποι να θεωρούμε σημαντικό.. Την ομιλία!

Από τη φύση τους τα σκυλιά είναι προγραμματισμένα να αποφεύγουν τους καυγάδες. Στη φύση, το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας του σκύλου αναλώνεται στο κυνήγι, στην αναπαραγωγή και στις βασικές ενέργειες επιβίωσης – πολύ λίγη ενέργεια μένει να αναλωθεί σε καυγάδες μεταξύ τους. Για να αποφύγουν λοιπόν αυτή την απώλεια ενέργειας, το είδος, έχει αναπτύξει ένα τελετουργικό σημάτων με το σώμα τους. Τα λεγόμενα σήματα ηρεμίας. Αυτά τα σήματα χρησιμοποιούνται για να πουν στα υπόλοιπα σκυλιά «Καταλαβαίνω τι εννοείς, οπότε μη με πειράξεις», «Απλά παίζω, μην παίρνεις στα σοβαρά τη συμπεριφορά μου», « Έι, παιδιά, πλησιάζεται πολύ κοντά σε καυγά, ηρεμίστε..». Επειδή όμως οι σκύλοι δεν μιλάνε όπως οι άνθρωποι και το να τους δίνουμε ομιλία είναι μια μορφή ανθρωπομορφισμού που καλά είναι να αποφεύγουμε, ας κρατήσουμε πως αυτό που θέλουν να μεταδώσουν στα άλλα σκυλιά, καθώς και σε εμάς με αυτά τα σήματα είναι αυτό που νιώθουν τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Ας δούμε λοιπόν κάποια από τα βασικά αυτά σήματα ηρεμίας και τι θέλουν να μας πουν.

Σήματα ηρεμίας.

Τα σήματα ηρεμίας χρησιμοποιούνται από τα σκυλιά για να αποφύγουν απειλές, να ηρεμίσουν τους ανθρώπους και τα άλλα σκυλιά γύρω τους, να επικοινωνήσουν μαζί μας και να μας κάνουν γνωστό το φόβο, τη νευρικότητα και το άγχος τους και φυσικά όπως είπαμε για να αποφύγουν τις ‘παρεξηγήσεις’.

Το βασικότερο χαρακτηριστικό των σημάτων ηρεμίας είναι πως όλα τα σκυλιά τα χρησιμοποιούν, είναι δηλαδή μία ακόμα διεθνής γλώσσα!!

Ας ρίξουμε λοιπόν μία ματιά.

·         Γύρισμα κεφαλιού.  Μπορεί να δείτε τον σκύλο σας να γυρίζει το κεφάλι του από την άλλη μεριά όταν πλησιάζει ένας άλλος σκύλος, ή και άνθρωπος, ειδικά όταν εκείνος έρχεται κατά μέτωπο. Τα σκυλιά προτιμούν πάντα να πλησιάζονται σε καμπύλη. Ένα γύρισμα του κεφαλιού προσανατολίζει το βλέμμα σε άλλο σημείο του σώματος και όχι στα μάτια, κάτι που στον κόσμο των σκυλιών μπορεί να ληφθεί σαν ευθεία απειλή.

·         Ήπιο βλέμμα.  Και πάλι, τα ορθάνοιχτα μάτια είναι σημάδι απειλής οπότε οι σκύλοι μισοκλείνοντας τα μάτια τους όταν πλησιάζουν ο ένας τον άλλον ξέρουν πως δεν υπάρχει λόγος να ανησυχούν.

·         Αλλάζουν κατεύθυνση.  Οι σκύλοι το κάνουν αυτό για να αποφύγουν μία εν δυνάμει αψιμαχία.

·         Γλείφουν τα χείλη και τη μύτη τους.  Πόσοι ιδιοκτήτες δεν έχουν δει το σκύλο τους να περνάει τη γλώσσα του πάνω από τα χείλια και τη μύτη του συνεχώς, χωρίς να υπάρχει καν η υπόνοια φαγητού στο χώρο..; Προφανώς κάτι κάνει το σκύλο να αισθάνεται άβολα εκείνη τη στιγμή και αυτό είναι ένα ακόμα σήμα ηρεμίας.

·         Ακινητοποίηση.  Ένας σκύλος μπορεί να ακινητοποιηθεί όταν αισθάνεται να απειλείται από έναν άλλο σκύλο ή άνθρωπο. Όταν ένας άνθρωπος σκύβει απότομα κατά πάνω του για να τον χαϊδέψει ή κάποιος σκύλος έρχεται ευθαρσώς και ξεκινάει να τον μυρίζει, ο σκύλος μπορεί να σταθεί τελείως ακίνητος για κάποια δευτερόλεπτα. Αυτό είναι ένα ακόμα σήμα προς τον εισβολέα ώστε να αποφύγει οποιαδήποτε διαφωνία μεταξύ τους.

·         Πολύ αργό περπάτημα.  Κάτι τέτοιο μπορούμε να δούμε συχνά σε χώρους όπου μπορούμε να έχουμε τα σκυλιά μας ελεύθερα και κάποιος ιδιοκτήτης φωνάζει έντονα και για πολύ ώρα το σκύλο του να έρθει κοντά του. Ο σκύλος του τότε μπορεί να ξεκινήσει να έρχεται αλλά με πολύ αργό βάδισμα. Αυτό που θέλει να πει ο σκύλος είναι απλά.. «έρχομαι.. αλλά ηρέμισε πρώτα γιατί σε φοβάμαι…»

·         Χαμηλά στο πάτωμα το μπροστά μέρος του σώματος και η ουρά να κουνιέται έντονα (play bow).  Αυτή η στάση είναι συνήθως μία πρόσκληση σε παιχνίδι και έτσι έχουμε όλοι συνηθίσει να την αντιμετωπίζουμε. Επιπλέον όμως της πρόσκλησης σε παιχνίδι, ο σκύλος μας θέλει να μας πει πως αυτή τη στιγμή παίζει και ότι και να κάνει δεν χρειάζεται να ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν.

·         Κάθεται/ξαπλώνει.  Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης και αν ο χειριστής υψώσει τον τόνο της φωνής του ζητώντας από το σκύλο να κάνει κάτι συγκεκριμένο, ο σκύλος μπορεί να ανταποκριθεί με το να καθίσει ή να ξαπλώσει. Αυτό δε σημαίνει πως ο σκύλος παρακούει τον εκπαιδευτή του, παρά μόνο πως θέλει να του πει να ηρεμίσει γιατί ήδη προσπαθεί πολύ σκληρά.

·         Χασμουρητό. Αν στην περίπτωση που αγκαλιάζετε το σκύλο σας σφιχτά για να του δείξετε την αγάπη σας εκείνος χασμουριέται και γλείφει τα χείλη του... δε νυστάζει.. δυσφορεί. Το χασμουρητό κατά τη διάρκεια μιας οποιαδήποτε επαφής με έναν σκύλο υποδηλώνει πως η επαφή αυτή δεν είναι ευχάριστη στο σκύλο και καλό θα ήταν να τον ανακουφίσουμε από το στρες σταματώντας την επαφή αυτή.

·         Μυρίζουν στο έδαφος.  Όταν κατά τη διάρκεια μίας οποιαδήποτε επαφής (άνθρωπος ή άλλος σκύλος) με το σκύλο μας, αυτός χαμηλώνει το κεφάλι του και μυρίζει στο έδαφος για μία στιγμή και χωρίς να υπάρχει κάτι συγκεκριμένο να μυρίσει, τότε αυτό που θέλει να πει στον περίγυρό του είναι πως η επαφή αυτή είναι διφορούμενη και θα ήθελε λίγο χώρο και χρόνο να χαλαρώσει.

·         Σώμα σε καμπύλη.  Όταν ένας άνθρωπος ή ένας σκύλος πλησιάζει κατά πρόσωπο είναι σοβαρή απειλή για έναν σκύλο. Το να γυρίσει το σώμα του προς άλλη κατεύθυνση είναι το δεύτερο στάδιο μετά το γύρισμα του κεφαλιού, για να μας πει πως αυτή η επαφή είναι άκρως απειλητική και φοβάται.

·         Κάθετη εισβολή ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα σκυλιά ή ανθρώπους που τσακώνονται.  Αυτό το σήμα προϋποθέτει ο σκύλος να νιώθει πολύ σίγουρος για τον εαυτό του. Βάζει στην ουσία το σώμα του εμπόδιο για να σταματήσει έναν ενδεχόμενο ή εν εξελίξει καυγά και προσπαθεί να ηρεμίσει τα πνεύματα.

·         Ξύσιμο.  Χωρίς κανέναν λόγο ξύσιμο μπορεί να είναι ένα σημάδι άγχους, νευρικότητας, ανασφάλειας και απογοήτευσης. Πολύ συχνό σε ευερέθιστα και υπερενεργητικά σκυλιά όταν τους ζητάμε περισσότερα από ότι μπορούν να αντέξουν την συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

·         Άλλα σημάδια άγχους.  Ορθάνοιχτα μάτια – όταν το λευκό μέρος των ματιών φαίνεται κατά πολύ, έντονο λαχάνιασμα, τίναγμα του τριχώματος – όπως όταν είναι βρεγμένο, διεσταλμένες κόρες, εναλλαγή λαχανιάσματος και τελείως κλειστού στόματος με εισπνοή από τη μύτη, ρουθούνισμα.

 

Πότε εμφανίζονται τα σήματα ηρεμίας.

Μπορούμε να δούμε σήματα ηρεμίας να εμφανίζονται στη συμπεριφορά των σκύλων μας σε μία ποικιλία περιπτώσεων όταν ο σκύλος μας νιώθει άβολα, όταν θέλει να δείξει πως δεν είναι απειλή, όταν θέλει να γίνει φίλος με έναν άλλον σκύλο ή άνθρωπο. Ακολουθεί μία λίστα από τα πιο κοινά σενάρια στα οποία μπορούμε να παρατηρήσουμε σήματα ηρεμίας από τα σκυλιά μας.

Σήματα ηρεμίας προς ανθρώπους:

·         Όταν κάποιος σκύβει απότομα πάνω από έναν άγνωστο σκύλο.

·         Όταν αγκαλιάζουμε έναν σκύλο που δεν έχει μάθει από κουτάβι πως αυτό είναι εκδήλωση αγάπης. (Μην αφήνεται ποτέ παιδιά να αγκαλιάζουν άγνωστα σκυλιά)

·         Όταν ένας άνθρωπος κοιτάει κατά πρόσωπο έναν σκύλο και ευθεία μέσα στα μάτια του.

·         Όταν τραβάμε φωτογραφίες τα σκυλιά μας.

·         Όταν ο ιδιοκτήτης αρχίζει να εκνευρίζεται με τον σκύλο του.

·         Όταν μαλώνουμε έναν σκύλο. (Όχι ο σκύλος σας δεν δείχνει ένοχος επειδή κατέστρεψε ένα μαξιλάρι.. απλά σας κάνει σήματα ηρεμίας!!)

·         Όταν ένας σκύλος πιέζεται από τον ιδιοκτήτη του σε μία κατάσταση που ήδη νιώθει άβολα, πχ. στον κτηνίατρο.

Σήματα ηρεμίας προς άλλους σκύλους:

·         Όταν ένας σκύλος πλησιάζει πολύ γρήγορα ή κατά πρόσωπο έναν άλλο.

·         Όταν ένας πολύ μεγαλύτερος σκύλος μυρίζει έναν πολύ μικρότερο.

·         Όταν προσπαθούμε να επιβάλουμε τη φιλική συμπεριφορά ενός σκύλου προς έναν μη κοινωνικό σκύλο.

·         Όταν ένας σκύλος προσπαθεί να αποφύγει έναν καυγά ή να σταματήσει άλλους σκύλους από το να καυγαδίσουν.

·         Όταν ένας σκύλος θέλει να ξεκινήσει παιχνίδι.

·         Για να επιδείξουν ειρηνικές διαθέσεις μεταξύ τους.

Αυτές είναι μόνο λίγες από τις περιπτώσεις που τα σκυλιά μας επιδεικνύουν σήματα ηρεμίας καθημερινά. Κρατήστε στο μυαλό σας όμως πως οι σκύλοι κάνουν σήματα ηρεμίας προς άλλου είδους ζώα επίσης!!

 

Πως χρησιμοποιώ τα σήματα ηρεμίας κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης.

Στο επάγγελμά μου χρησιμοποιώ τα σήματα ηρεμίας προς όφελος δικό μου και του ιδιοκτήτη με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα, πάντα σκανάρω τα σκυλιά κατά τη διάρκεια των συνεδριών μου για να βεβαιώνομαι πως τα σκυλιά είναι πάντα χαρούμενα και δεν αγχώνονται. Αν κάποια στιγμή παρατηρήσω πως ένας σκύλος εκδηλώνει σημάδια άγχους φροντίζω να του δώσω τον απαιτούμενο χώρο και χρόνο να ηρεμίσει ανάμεσά μας.

Εννοείται πως βασίζομαι πολύ στα σήματα ηρεμίας που εκδηλώνουν τα σκυλιά όταν εξασκώ τεχνικές επανένταξης προβληματικής συμπεριφοράς. Ο συγχρονισμός είναι βασική προϋπόθεση εδώ και πρέπει να αναγνωρίζω ακαριαία πότε ένας σκύλος περνάει το όριο μέχρι το οποίο αισθάνεται ασφαλής και να μπορώ να τον επαναφέρω στην ασφάλεια αμέσως για να μην διακινδυνεύω την ψυχολογία του και την αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης. Τα σκυλιά ευτυχώς είναι άκρως αποτελεσματικά στο να δείχνουν λεπτομέρειες για το πώς νιώθουν.

Συχνά, βάζω δικά μου σκυλιά να δουλέψουν μαζί μου, με σκυλιά που παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά ή φόβο προς το είδος τους, γιατί είναι πολύ ικανά στο να κάνουν σήματα ηρεμίας. Υπάρχουν περιπτώσεις που το επιθετικό σκυλί δεν εκδηλώνει επιθετική συμπεριφορά μόνο και μόνο επειδή ο δικός μου σκύλος είναι ψύχραιμος και σίγουρος για τον εαυτό του και του στέλνει πολύ ισχυρά σήματα ηρεμίας.

Τέλος, χρησιμοποιώ τα σήματα ηρεμίας για να βοηθήσω σκυλιά που τους λείπει η κοινωνικοποίηση ή είναι ιδιαιτέρως φοβικά ή και ντροπαλά. Μερικές φορές απλά ο σωστός τρόπος να πλησιάσω αυτά τα σκυλιά κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου. Αυτές είναι και οι στιγμές που νιώθω πως η εκπαίδευση ενός σκύλου αξίζει πραγματικά και είναι ένα θαύμα!!

Pet Behaviour Solutions 6980748924